Natuurblog: Het bos en de korstmos

Afgelopen week heb ik vaak zuchtend naar de weersvoorspelling gekeken: vandaag – regen, morgen – regen, overmorgen – regen… Ik weet dat de natuur het regenwater heel goed kan gebruiken, maar ik word er een beetje moedeloos van. Ik wil naar buiten! Ik wil de cameratas over mijn schouders gooien, de deur achter me sluiten en op pad. Maar met al die donkere regenwolken, zat dat er de afgelopen dagen niet echt in. En dat betekende niet alleen dat ik me binnen mocht vermaken, wat me op zich best goed afgaat, maar ook dat ik buiten geen inspiratie kon opdoen voor een nieuw natuurblog. Want inspiratie komt helaas niet uit de lucht vallen (al geeft de regen absoluut een eigen sfeer aan de natuur).

Toen ik vanochtend wakker werd en het weersbericht bekeek, zag ik tot mijn grote verrassing dat de kans op neerslag vandaag nihil was. Yes! Geen ochtend dus om lang in bed te blijven snoozen, maar dé gelegenheid om naar buiten te gaan en me te voeden met dat wat ik in het bos tegenkom. Ik kies ervoor om naar landgoed Warnsborn te gaan. Eén van de vele landgoederen die Arnhem rijk is.

Als ik de auto heb geparkeerd, trek ik mijn regenbroek aan en hang ik mijn camera om mijn nek. Mijn rugzak slinger ik op mijn rug en ik stap het bos in. Ik had het in mijn vorig blog over bosbaden en dat is precies wat wandelen in het bos met me doet. Bij elke stap die ik zet ervaar ik het bos meer en lijken de dagelijkse beslommeringen verder en verder weg. Ik voel de koele boslucht op mijn wangen en de zachte zompige grond onder mijn voeten. Ik hoor de vogeltjes die – op zoek naar een partner om nestjes mee te bouwen – de mooiste fluitconcerten geven. Ik laat mijn zoektocht naar inspiratie los en geniet van de rust en buitenlucht.

Macrofotografie

Ik heb een beetje een haat-liefde relatie met mijn macrolens. Ik vind het een geweldige lens, begrijp me niet verkeerd! En macrofotografie is iets dat ik liever doe dan wat dan ook. Maar… het is ook zo verrekte moeilijk! Ik heb niet zo’n vaste hand en scherpstellen blijft voor mij altijd een uitdaging. Al heb ik ondertussen geleerd dat de aanhouder wint… Maar ondanks – of misschien wel juist dankzij – de grote inspanning die het me kost, geeft macrofotografie me het gevoel in een compleet andere wereld te stappen. Mijn vader liet me vroeger het boek ‘Erik of het klein insectenboek’ van Godfried Bomans lezen. En door mijn macrolens kijkend voel ik me vaak als het jongetje Erik. Er bestaat zoveel meer dan we met het blote oog kunnen waarnemen.

En zo verruil ik halverwege mijn wandeling mijn telelens (waar ik ook altijd graag close-ups mee fotografeer) voor mijn macrolens. Ik ga zitten bij een omgevallen boom en richt mijn camera op de korstmosjes die in grote getale leven van deze ooit grote en statige reus. Ik vind korstmossen enorm fascinerend. Allereerst zijn ze prachtig door de macrolens, maar ook als je je er verder in verdiept, zul je merken dat het een unieke natuurlijke verschijning is.

Korstmos

Het is geen mos, het is geen plant, het is geen paddenstoel, het is een korstmos. En eigenlijk moet je lichenen zeggen, dan is het meteen duidelijk dat het een geheel eigen soort is en ze niets te maken heeft met mosjes.

Een korstmos groeit erg langzaam, soms niet meer dan 0,1 mm per jaar. Er zijn ongelooflijk veel verschillende korstmossen. Alleen al in Nederland kennen we meer dan 600 verschillende soorten.  Sommige leven op stenen, anderen liever op hout. Ik zag in het bos vooral veel gele korstmos en een klein onderzoekje online bevestigde dat het hierbij gaat om het groot dooiermos (Xanthoria parietina). Haar naam dankt deze korstmos aan de vruchtlichamen (apotheciën) die op spiegeleieren lijken. In deze vruchtlichamen ontwikkelen zich de sporen van de schimmel. Hoewel ik best een spiegeleitje lust, klinkt haar naam toch een beetje viezig vind ik. Maar door de lens van mijn camera verandert dit prachtig gele groot dooiermos in een magische kleine wereld, die voor mensen niet toegankelijk is.

Groot dooiermos

In de natuur zie je regelmatig samenwerkingsverbanden tussen twee organismen. Samen sta je sterk en kun je vijanden beter de baas. Korstmossen leven dankzij dit principe. Ze zijn een ongelooflijk slimme samenwerking tussen een schimmel en een alg. Die alg kan in een aantal gevallen misschien nog wel alleen overleven, maar de schimmel heeft de alg absoluut nodig. Een schimmel kan zelf geen voedsel aanmaken en leeft van de suikers die de algen via fotosynthese produceren. In ruil daarvoor zorgt de schimmel voor water, bescherming en mineralen. Het is een goed huwelijk en één die lang stand kan houden. Korstmossen kunnen soms wel meer dan honderd jaar oud worden.

Het groot dooiermos houdt van ammoniak en gedijt vooral heel goed in gebieden waar veel ammoniak in de lucht zit. Dit is met name zo in gebieden met intensieve veehouderij. Voor de biologen zijn korstmossen en hun voorkomen erg interessant, omdat ze een indicatie kunnen geven van de luchtkwaliteit. Voor mij is het vooral een heerlijk foto-onderwerp. En in mijn zoektocht kwam ik nog meer korstmossen tegen, die net als het groot dooiermos prachtige foto’s kunnen opleveren.

Foto-tip:

• Korstmossen groeien overal en dat maakt het een ideaal onderwerp om te fotograferen. Je hoeft er niet ver voor te gaan, je hoeft alleen je ogen maar goed de kost te geven.

• Voor het fotograferen van korstmossen kun je zowel een ‘normale’ lens als een macrolens gebruiken. Beiden geven een compleet ander plaatje. Soms zitten er op een muur verschillende korstmossen bij elkaar in verschillende kleurschakeringen. Dit geeft prachtige abstracte beelden. Ikzelf ben meer van de macrofotografie en duik dan ook het liefst dicht op het onderwerp. Ook daar leent de korstmos zijn prima voor! Richt je camera eens op de vruchtlichamen van het groot dooiermos of op de kelkjes van het bekertjesmos. Het worden dan echt mini-landschapjes. Wil je je creatieve kant helemaal de vrije loop laten gaan? Kies dan ook eens voor een andere witbalans. Zo creëer je kleine magische wereldjes.