Natuurblog: Het mos en haar sporenkapsel

Het is zo fijn om mensen in je omgeving te hebben die ook fotograferen! Gisteren was ik een dagje op stap met een lieve vriendin. Camera’s mee, volle accu en zin in een dagje fotootjes maken en bijkletsen. We hadden besloten om naar de Orchideeënhoeve in Luttelgeest te gaan. Het weer zit nog steeds niet echt mee en dan is een droog onderkomen geen overbodige luxe. Ik was er nog nooit geweest, maar was aangenaam verrast; het is echt een walhalla voor mensen die graag bloemen en plantjes op de foto zetten. En vlinders en schildpadden… véél schildpadden!

Ik maakte zóveel foto’s, dat mijn kaartjes aan het einde van de dag vol waren! Tja, als ik eenmaal op dreef ben… En toen was het ook wel tijd om weer richting het station te rijden. Ik reis graag met de trein; het geeft me de gelegenheid om een beetje weg te dromen (wat ik heel graag doe). Dit keer dacht ik aan al het moois dat ik had gezien. En het meest opvallende was wel het kleine mosje dat bovenop het blad van een flinke varen groeide. Hoe kan dat? Hoe kan een mosje überhaubt op elke willekeurige ondergrond groeien? Mosjes zijn overal! Op stenen muurtjes, op de grond, op bomen, op andere planten, op los zandgrond, tegen de rotsen… En ik zet ze maar al te graag op de foto. Zo klein en fragiel, maar stuk voor anders.

Vorige keer schreef ik over korstmos en over hoe mooi het is en dat het absoluut geen mos is. Maar wat is mos dan eigenlijk? Thuis ging ik op onderzoek en kwam ik een paar leuke dingen te weten. Die wil ik jullie zeker niet onthouden!

Pionier

Mos komt overal voor. Alleen al in Nederland kennen we zo’n 650 verschillende soorten mos! Het is een echte pionier. Het groeit waar (nog) niets anders kan groeien en daarmee is het een heel bijzondere en waardevolle plant. Het kan overal groeien omdat mos geen echte wortels heeft. Ze hecht zich vast aan de ondergrond met een soort draadjes. Deze draden worden rhizoiden genoemd en zijn supereffectief. En daardoor kon het mosje – dat ik in de Orchideënhoeve zag – zich hechten aan de varen.

Muurbloempje

Omdat mos overal leeft en niet al te groot is, wordt ze vaak over het hoofd gezien. Het is letterlijk een muurbloempje, ehm… -plantje! En dat terwijl ze zoveel voor de aarde en ons mensen betekent. Ze is erg belangrijk voor de zuurstofvoorziening, ze geeft ons informatie over luchtvervuiling, ze biedt een leefomgeving voor veel kleine insecten en beschermt ons tegen erosie. Ook al komen er geen mooie bloemetjes uit, het is geen plantje dat je zomaar over het hoofd zou moeten zien!

Bijzonder plantje

Mos heeft geen wortels en ook geen vaatstelsel, maar het maakt wel bladgroen aan en heeft stengels. Het is dus officieel een plantje, maar wel een beetje een bijzondere. Doordat het geen wortels heeft, heeft het een andere manier gevonden om vocht op te nemen en vast te houden. Het absorbeert vocht gemakkelijk via het bladoppervlak. Doordat de blaadjes van mos heel dun zijn (slechts een tot enkele cellen dik), kan het mos het water via de celwand van het ene naar het andere blad transporteren.

Sporen

Nog een belangrijk kenmerk van mos is dat het sporen heeft en geen zaadjes, zoals veel andere planten. Ze plant zichzelf op een bijzondere en ingewikkelde manier voor. Ik ga mijn best doen om het simpel uit te leggen. Mossen leven nooit alleen, ze leven in grote getale bij elkaar en hebben elkaar nodig voor de voortplanting. Ze maken namelijk mannelijke en vrouwelijke geslachtscellen aan. Bij vochtig weer, zwemmen de mannetjes door de neerslag op het mos naar de vrouwtjes. Daar vindt de bevruchting plaats en uit die bevruchte eicel ontstaat nieuw leven. Nieuw leven dat niet op eigen benen kan staan en goed verankerd blijft in de ‘moederplant’. Dit nieuwe leven groeit uit tot een sporenkapsel. Dat zijn die leuke sprietjes die je altijd tussen het mos ziet staan. Bryologen (mensen die mos bestuderen) vinden die sporenkapsels ook erg handig, want zo kunnen ze het mos veel sneller herkennen! In de topjes van het sporenkapsel groeien sporen en als de tijd rijp is worden deze door de wind verspreid en ontstaat er een stuk verderop weer een nieuw mosplantje. Wat een moeite voor zo’n plantje hè? Maar het werkt, dat is duidelijk!

Foto-tip:

• Sporenkapsels zijn sowieso geweldig fotogeniek. Ze zijn wél erg klein en scherpstellen is een kunst. Heb je een goede macrolens? Super! Zorg dat je goed stabiel staat en laat je camera het liefst ergens op rusten (statief, je eigen arm, een boomstam, de grond). Stel bij voorkeur handmatig scherp, zo krijg je het kleine kapje er het gemakkelijkst scherp op. Automatisch scherpstellen kan nog weleens resulteren in ‘dwalen’ (de camera weet dan niet waarop scherpgesteld moet worden).

• En nog één kleine tip: ga op zoek naar sporenkapsels als het heeft geregend. Succesfoto’s gegarandeerd!

Volgende week weer een nieuw blog!

Heb jij een keer een leuk onderwerp dat je graag besproken ziet? Omdat ik altijd op zoek ben naar inspiratie, sta ik zeker open voor leuke suggesties. Als ik jouw idee ooit op foto heb gezet of ga zetten, is de kans groot dat ik er over ga schrijven!