Ik ben dol op foto’s waarin de maker heeft geëxperimenteerd met scherptediepte en focus, waardoor er een prachtige bokeh / dof ontstaat en er een mooie balans is tussen scherpte en onscherpte. Okee… voor degene die al langer fotograferen zullen de genoemde termen niet zo bijzonder of indrukwekkend zijn. Maar weet je niet wat bokeh, dof of scherptediepte is, lees dan vooral verder.

Ik ga gewoon beginnen met een paar voorbeeldjes, dat praat altijd het makkelijkst en dan weten jullie meteen waar ik het hierboven over heb.

Wat je mooi vindt in een foto is heel persoonlijk en misschien hou jij juist meer van véél scherpte in de foto. Dit vind je bijvoorbeeld terug bij landschappen of architectuurfoto’s. Het is dan belangrijk om een zo groot mogelijk deel van de foto scherp te hebben. Ik kan me voorstellen dat je op een mooie ochtend in de lente graag de koeien in het weiland scherp wilt hebben, maar óók de bomenrij op de achtergrond en de vogels in de lucht.

Maar stel nou dat je dat weiland inloopt en je ziet in al het groen ineens een prachtig bloemetje, dan wil je misschien geen afleiding op de foto van alles er om heen. Je wilt dan niet én de koeien én de bomen én de vogels én het bloemetje scherp. Dat zou een beetje teveel zijn van het goede. Daarnaast komt het bloemetje zo nooit mooi tot haar recht. Hoe gaaf is het dan dat je alles eromheen kunt doen vervagen en de focus alleen op het plantje kunt leggen? Een camera kan dit! Met een beetje hulp van jou.

Diafragma

Elke systeemcamera en spiegelreflexcamera heeft de mogelijkheid om in de A (Av) stand te fotograferen. Deze A staat niet voor automatisch (zoals veel mensen denken), maar voor Aperture. In Nederland zeggen we diafragma. Het diafragma is de opening in de lens, die bepaalt hoeveel licht de sensor bereikt. Deze lensopening bestaat uit een aantal lamellen (soort luikjes) die in en uit elkaar kunnen schuiven om de opening zo groter en kleiner te maken. Vergelijk het met je ogen. Als er veel zon is, knijp je ze wat dichter omdat je anders verblind wordt. Is er weinig licht? Dan worden je pupillen groter om zoveel mogelijk licht op te vangen. Kijk maar eens naar de ogen van een kat in het donker.

Fotograferen in de A-stand wil zeggen dat je het diafragma aanpast en de camera de opdracht geeft om ervoor te zorgen dat de foto goed belicht blijft. De camera stelt dus zelf de ISO-waarde en sluitertijd in. Soms moet je hierbij een beetje helpen, maar meestal gaat dit prima.

Het diafragma wordt weergegeven met een f/getal. Een klein f/getal staat voor een groot diafragma, een groot f/getal staat voor een klein diafragma. Tja, ik kan je nu wel gaan uitleggen waarom dit zo is opgebouwd en waar die f precies voor staat, maar dan wordt het een behoorlijk technisch blog. Wie weet volgt dat later nog eens. Wat ik wél kan vertellen is dat het nu misschien wat onlogisch klinkt, maar dat het went. En over een tijdje weet je precies welke instelling voor jou de beste is.

Scherptediepte

Naast de hoeveelheid licht die het diafragma doorlaat, heeft ze ook invloed op de scherptediepte in je foto. De scherptediepte is het gebied in de foto dat scherp is. Bij een grote scherptediepte is een groot deel van je foto scherp. Denk even terug aan het landschap met de koeien en de bomenrij. Bij een kleine scherptediepte is slechts een klein deel van je foto scherp. Dit zie je terug bij de foto’s die ik in het begin als voorbeeld gaf. En hier ontstaat (voor mij althans) de magie. Het spel tussen scherpte en onscherpte.

Bokeh / DOF

Een groot diafragma – en dus een kleine scherptediepte – zorgt voor een mooie zachte wazige achtergrond. Dit noemen we bokeh (spreek uit als boo-kee). Bokeh betekent in het Japans onscherpte. In het Engels wordt gesproken over DOF, Depth of Field. Als iemand het heeft over een mooie bokeh, dan bedoelt hij of zij vaak een mooie zachte achtergrond. In de foto’s uit mijn blog ‘sprookjesachtig mooi’ heb ik ook geprobeerd om de onscherpe delen zo mooi mogelijk te maken, door druppeltjes te laten veranderen in mooie zachte cirkels en bomen in wazige verticale lijnen. Kerstlampjes die vervagen tot gekleurde cirkeltjes doen het ook altijd goed!

Voor we door gaan met het zelf uitproberen en een paar tips die ik daarbij nog voor je heb, heb ik alles voor de zekerheid nog even op een rijtje gezet in onderstaand figuur.

Zelf proberen?

Het wordt bijna een cliché om te zeggen, maar alles is natuurlijk smaakgevoelig. Veel scherptediepte of weinig scherptediepte kunnen allebei op hun eigen manier iets toevoegen aan een foto. Ik hou van close-ups en daarbij is een zachte achtergrond bijna een must. Het brengt diepte en sfeer in een foto en legt de focus meteen daar waar ik hem wil.

Er is zoveel over dit onderwerp te vertellen en dat zou nooit allemaal in een blog passen, dus met onderstaande tips wil ik jullie uitdagen om zelf te gaan experimenteren.

• Wil je die mooie zachte achtergrond? Zet je diafragma (het f/getal) zo laag mogelijk, de lensopening wordt dan zo groot mogelijk en je vangt veel licht. Hierdoor ontstaat een kleine scherptediepte. De achtergrond vervaagt en met een beetje mazzel ontstaat er een prachtige bokeh.
• En nu komt het er op aan dat je je scherpte precies op de juiste plek legt. Doordat slechts een klein stukje van je beeld scherp is, moet je goed mikken. Heb je de scherpte net verkeerd gelegd? Dan ga je dat later op groot scherm zeker terugzien en verliest de foto zijn kracht. Neem dus liever een paar extra foto’s, zodat je zeker weet dat je goed zit. Hiermee kun je uiteraard wel spelen. Wil je de stampers of de meeldraden van de bloem scherp, of juist de bloemblaadjes? Of leg je je focus juist op het bijtje dat aan het snoepen is van de nectar van de bloem? Mogelijkheden ten over en je kunt hierbij je creativiteit lekker laten stromen.
• Is de achtergrond niet zo interessant? Beweeg dan eerst eens rond het onderwerp met je camera, wie weet ontstaat er toch nog een mooie bokeh, vanuit een ander perspectief. Werkt dit niet? Voel je dan vrij om zelf een achtergrond te creëren. Heb je bijvoorbeeld een mooi gekleurde sjaal of doek? Leg hem dan eens achter je onderwerp. Een beetje op afstand, zodat hij niet te scherp in beeld komt. Dit kan al een wereld van verschil zijn!

Laat je creativiteit de vrije loop gaan en veel plezier met fotograferen! De lente met al haar bloemetjes en insecten leent zich uitstekend voor deze manier van fotograferen!! 🙂